رجعت در اندیشه شیعی

محمد هادی معرفت

رجـعـت یـکی از مسائل پیچیده مربوط به دوران ظهور حضرت مهدی (عج) است،بر اساس این عـقـیـده گروهی از مومنین به این جهان بازمی گردند تا ظهور دولت حق را مشاهده کنند و از شـکـوفـایـی آن لذت ببرند، و نیز گروهی از منافقین بازگردانده می شوند تا کیفر دنیوی اعمال ناشایست خویش را بچشند.

رجعت یکی از عقاید ویژه مذهب تشیع است که از دیرباز، شیعه امامیه بر آن بوده اند و بدان معروف گـشـتـه انـد و بـه واسطه اعتقاد به آن مورد طعن دشمنان قرارگرفته اند، بحثها و گفتگوهای فراوانی در این باره میان بزرگان شیعه و مخالفین آنهارخ داده که تاریخ آن را ثبت و ضبط نموده است. [1]  در این زمینه روایات بسیاری از خاندان نبوت به دست ما رسیده است.

طبق گفته علامه مجلسی نـزدیـک بـه دویـسـت روایـت در این باب وجود دارد، وی بیشتر آنها رادر کتاب بحارالانوار باب رجعت گرد آورده است. [2]  در قرآن مواردی وجود دارد که امکان رجعت را در این امت به ثبوت می رساند.

براساس قرآن کریم گروههایی با افرادی پس از مرگ زنده شده و تا مدتی به حیات مجدد خود ادامه داده اند.

البته اغلب این شواهد صرفا امکان قضیه را می رساند، ولی دو مورد در قرآن کریم صراحتارجعت اشاره دارد: در سوره نمل می خوانیم: ویوم نحشر من کل امه فوجا ممن یکذب بیاتنا (النمل، 27: 83).

روزی خواهد آمد که از هر گروهی دسته ای را برمی انگیزیم، از کسانی که آیات ما رامورد تکذیب قرار می دهند.

ایـن آیه صراحت دارد که دسته هایی از ستمکاران برانگیخته می شوند، نه همه آنها،و منظور از آن برانگیخته شدن در روز قیامت نیست، چون حشر قیامت، رستاخیزی همگانی است: وحشرناهم فلم نغادر منهم احدا (الکهف، 18: 47) آنها را برانگیختیم، هیچ کس را فروگذار ننمودیم و نیز در قرآن کریم آمده است: وکل اتوه داخرین همه نزد او آیند، در حالی که خوار و زبونند.

و همچنین آیه ربنا امتنا اثنتین و احییتنا اثنتین دلالت بر رجعت دارد، زیرا از دومرگ و دو زنده شدن خبر می دهد، میراندن نخست، پس از حیات نخست، ومیراندن دوم، پس از حیات در رجعت.

[1] شـعرا و ادبا در این باره اشعار نغزی سروده اند. داستان سید اسماعیل حمیری با قاضی سیار در محضر منصور عباسی مشهور است: فصول مختاره شیخ مفیددر مصنفات مفید، ج 2، ص 92ـ95 و نیز بحارالانوار، ج 53، ص 107(داستان مومن الطاق و ابوحنیفه).

[2] بحارالانوار، ج 53، ص 39ـ144.